आजचे ‘बालक’ उद्याचे ‘नागरिक’..

बालक दिन. –

आज 14 नोव्हेंबर, बालक दिन. भारताचे पहिले पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांचा जन्मदिवस सर्वत्र हा बालक दिन म्हणून साजरा केला जातो. पंडित जवाहरलाल नेहरू यांना लहान मुला विषयी विशेष प्रेम होते त्यांना अशा होती की भविष्याची आधारस्तंभ ही लहान मुले आहेत. पंडित जवाहरलाल नेहरू हे दूरदृष्टीचे नेते होते. आजचे बालक हे उद्याचे नागरिक असणार आहेत तेच खऱ्या अर्थाने देशाचे आधारस्तंभ असणार आहेत.

आज आपण आपल्या लहान मुलाला कसं शिक्षण देतो यावर आपल्या देशाचे भविष्य अवलंबून असतं.
आज आपण त्यांना जर वैज्ञानिक दृष्टिकोन ठेवून शिक्षण दिले तर नक्कीच पुढे वैज्ञानिक घडतील आणि आज आपण त्यांना चुकीच्या दिशेला किंवा इतिहास बिघडवणारे शिक्षण दिले तर मुले सुद्धा भविष्यामध्ये तेच शिकतील . त्यामुळे लहान मुलांना योग्य व वैज्ञानिक शिक्षण हे खूप महत्त्वाचे आहे.

आजची लहान मुले ही उद्या भविष्याचा आधारस्तंभ होणार आहेत त्यामुळे वैज्ञानिक दृष्टिकोन बाळगून शिक्षण पद्धतीमध्ये बदल केला पाहिजे समाज सुधारकाचे विचार मुलांना शिकवले पाहिजेत.

भारताचे पहिले पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्या जन्मदिवसाला ‘बालक दिन’ म्हणून साजरे करण्यात येते, हे फक्त एक औपचारिक दिवस नसून त्यामागे फार मोठा उदात्त विचार आहेत. लहान मुले ही देशाच्या भविष्याच्या आधारस्तंभ आहेत. नेहरूजींच्या बालकांविषयीच्या प्रेमाची सार्थता आजच्या काळात अनेकपटीने वाढली आहे कारण प्रत्येक राष्ट्राची प्रगती, समृद्धी आणि समाज सुधारणा या भावी नागरिकांवर ठरतात. म्हणूनच मुलांना योग्य दिशा, मूल्यांची शिकवण आणि आधुनिक विचारसरणी हे अत्यावश्यक आहे.

आजचे बबालक हे भविष्याचे आधारस्तंभ-

लहान मुले आजची आहेत, पण त्यांच्यावर संचित होत जाणारी शिकवण उद्याच्या नागरिकत्वावर आणि समाज व्यवस्थेवर मोठा प्रभाव टाकते. पंडित नेहरू यांनी नेहमीच सांगितले की मुलांचे व्यक्तिमत्व विकसित व्हावे, त्यांना प्रेम, सन्मान आणि उत्तम मार्गदर्शन मिळावे, यामुळेच आज बालक दिनाचा उगम झाला.

मुलं ही कोवळ्या रोपटे असते-

• मुलांमध्ये जिज्ञासा, संशोधनाची वृत्ती आणि नव्या गोष्टी समजावून घेण्याची आस असते.
• प्रत्येक मूल वेगळ्या क्षमता घेऊन जन्मते. शिक्षण हे त्याची क्षमता ओळखून त्यांना घडवणारे असावे.
• आजच्या मुलांना केवळ पुस्तकी ज्ञान न देता, त्यात वैज्ञानिक दृष्टिकोन, विवेक, नैतिकता आणि स्व-निर्मितीची प्रेरणा द्यावी लागते.

वैज्ञानिक दृष्टिकोन आणि शिक्षणपद्धतीत बदल आवश्यक –

सध्याच्या तंत्रज्ञान युगात मुलांना वैज्ञानिक दृष्टिकोन निर्माण करणे हे फार महत्त्वाचे ठरते. वैज्ञानिक दृष्टिकोन म्हणजे फक्त विज्ञानाचे, गणिताचे शिक्षण नव्हे, तर प्रश्न विचारण्याची आणि शंकासमाधानाची वृत्ती निर्माण करणे.

• शिक्षण हे मुलांना ‘का?’ विचारणारी वृत्ती देईल, संशोधन आणि प्रयोगशीलता वाढवेल.
• अशा शिक्षणाने मुलं अंधश्रद्धा, जुनाट रूढी आणि अमानवी विचारसरणीपासून दूर राहतात.
• प्रगत आणि वैज्ञानिक शिक्षणाने विकसित झालेली मुलं पुढे समाज, देश आणि मानवतेसाठी मोठे योगदान देतात.

सुरुवातीला प्रत्येकाने स्वतःच्या घरातूनच वैज्ञानिक दृष्टिकोनाचे बीज पेरले पाहिजे. कुटुंबातील प्रत्येकजण, पालकांनी मुलांना विविध गोष्टी समजावून सांगायला हव्यात, त्यांचे प्रश्न समर्थपणे ऐकून त्यांना अभ्यास, प्रयोग करण्यासाठी प्रेरित करायला हवे.

समाज सुधारकांचे विचार आणि मूल्यशिक्षण-

पंडित नेहरू आणि इतर समाजसुधारकांनीही मुलांना उपयुक्त मूल्यांची आणि योग्य विचारांची शिकवण घालण्याचे महत्व पटवून दिले आहे. समाजातील बदलाची सुरुवात ही मुलांच्या विचारांतून, त्यांना दिलेल्या शिकवणीतून होते.

• मुलांना स्वामी विवेकानंद, महात्मा गांधी, राजर्षी शाहू महाराज, सावित्रीबाई फुले यांचे समाज सुधारक विचार शिकवले पाहिजेत.
• समाजात समता, सौहार्द, न्याय आणि बंधुत्व वाढावे यासाठी शाळांमधून आणि घरातून योग्य मूल्यांची शिकवण झाली पाहिजे.
• लहानपणापासूनच विरोधाच्या किंवा चुकीच्या गोष्टींना ‘होय’ म्हणण्याऐवजी ‘का?’ विचारण्याची आणि योग्य निर्णय घेण्याची क्षमता मुलांमध्ये निर्माण झाली पाहिजे.

आधुनिक शिक्षणपद्धती – काळाची गरज आहे –

जग झपाट्याने बदलते आहे. डिजिटल शिक्षण, स्टेम शिक्षण, नव्या शैक्षणिक प्रणाली आणि संशोधन केंद्रे मुलांना प्रगत आणि विचारशील बनवण्यासाठी तयार करण्यात येत आहेत. शिक्षण आता शाळेपुरते नाही, तर समाज, कुटुंब, मित्रवर्तुळ आणि इंटरनेटसारख्या माध्यमात मिळत आहे.

• शिक्षणपद्धतीतील बदलामुळे मुलांना भविष्यातील आव्हाने स्वीकारण्याची तयारी होते.
• डिजिटल तंत्रज्ञान, कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI), रोबोटिक्स, पर्यावरण-स्नेही विचार यांसारखी आधुनिक कौशल्ये शिकवणे महत्त्वाचे आहे.
• तंत्रज्ञानाच्या वापरासोबत मुलांनी सामाजिक जाणीव, नैतिकता आणि लोकशाही मूल्ये शिकली पाहिजेत. थोडक्यात काय तर-
  पंडित नेहरू यांचा विचार ‘आजची लहान मुले उद्याच्या देशाचे आधारस्तंभ आहेत’ हा काळानुसार लोकांना आजही मार्गदर्शक ठरतो. मुलांना प्रेम, संरक्षण, उत्तम शिक्षण आणि आधुनिक वैज्ञानिक दृष्टिकोनासह नैतिक मूल्यांची शिकवण मिळाली, तर देशाचे भविष्य उज्ज्वल होईल. समाज सुधारकांची शिकवण, वैज्ञानिक दृष्टिकोन, आणि आधुनिक शिक्षणपद्धती यांच्या समन्वयातूनच खऱ्या अर्थाने प्रगत, प्रगल्भ आणि समता-न्याययुक्त राष्ट्र घडेल, हे निश्चित.
  मुलं समाजाचे खरे आधारस्तंभ आहेत, निकोप, वैज्ञानिक आणि मूल्याधारित शिक्षणपद्धतीमुळे त्यांची जडणघडण देशाच्या प्रगतीचे, समता-न्यायाचे आणि वैश्विक शांततेचे मुख्य कारण बनेल… आजची ‘बालक’ उद्याचे ‘नागरिक’ आहेत. त्यामुळे एक पालक म्हणून आपलं कर्तव्य आहे की मुलांना वैज्ञानिक दृष्टिकोन ठेवून शिक्षण देणे, जेणेकरून देशाचे भविष्य उज्ज्वल होईल.