11. चारा आणि खाद्य व्यवस्थापन
चारा आणि गवताळ खाद्य म्हणजे काय? चारा पिके ही लागवड केलेल्या वनस्पती प्रजाती आहेत ज्यांचा उपयोग पशुधन म्हणून केला जातो. चारा हा मुख्यतः कापणी केलेल्या आणि स्टॉल फीडिंगसाठी वापरल्या जाणाऱ्या…
10. नैसर्गिक शेतीमध्ये पशुधनाचे एकत्रीकरण – दृष्टीकोन, तत्त्वे आणि पद्धती
""पीक उत्पादक कृषीक्षेत्रात पशुपालन समाविष्ट करणे हे नैसर्गिक शेतीच्या तत्त्वांपैकी एक आहे." पशुधन म्हणजे काय? जेव्हा आपण संज्ञा वापरतो तेव्हा कोणती प्रतिमा तयार होते? पशुधनाची व्याख्या सामान्यतः अशी केली जाते…
09. कृषी वनिकीकरण
कृषिवनिकी ही एक शाश्वत जमीन वापर प्रणाली आहे, जी अन्नपिके (हंगामी पिके), वृक्षपिके (बहुवर्षीय पिके) आणि पशुपालन यांचा समावेश करून एकूण उत्पादन वाढवते. ही पद्धत एकाच भूभागावर पर्यायी किंवा एकत्रितपणे…
०८. पीक विविधता आणि पीक व्यवस्था
8.1 पीक पध्दती पीक पद्धती म्हणजे विशिष्ट शेती जमिनीवर वेळ आणि जागेनुसार लागू होणारी पिके, पीक फेरपालट आणि व्यवस्थापन धोरणे यांचे व्यापक एकत्रीकरण. पारंपारिक शेती पध्दतीत लक्ष उत्पादन वाढवण्यावर असताना,…
०७. पारंपारिक शेतीतून नैसर्गिक शेतीकडे रूपांतर
पारंपारिक शेतीतून नैसर्गिक शेतीकडे संक्रमण करण्यासाठी अनेक बदल आवश्यक आहेत. सर्वात मोठा बदल म्हणजे शेतकऱ्यांच्या मानसिकतेत. पारंपारिक पद्धतींमध्ये अनेकदा जलद-निराकरण उपायांचा वापर केला जातो जे दुर्दैवाने, क्वचितच समस्येचे कारण सोडवतात.…
०६. मातीची सुपीकता
मातीतील सूक्ष्मजीवांचे संसर्गजन्य घटक आणि सेंद्रिय पदार्थांचा समावेश करून मातीचे जैविक क्रियाकलाप सुधारणे आणि मातीचे आरोग्य वृद्धिंगत करणे हे नैसर्गिक शेतीचे प्रमुख उद्दिष्ट आहे. नैसर्गिक शेती पद्धतींमध्ये कुज प्रक्रिया आणि…
०५. मातीचे गुणधर्म आणि त्यांचा वनस्पतींच्या वाढीवरील प्रभाव
मातीचे गुणधर्म वनस्पतींच्या वाढी आणि विकासावर महत्त्वपूर्ण प्रभाव टाकतात. मातीची विविध वैशिष्ट्ये प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्षपणे पोषक तत्वांची उपलब्धता, पाणी धारणा, मुळांचा विकास आणि एकूणच वनस्पतीच्या आरोग्यावर परिणाम करतात. खाली मातीच्या…
०४. कृषी-पर्यावरण आणि मातीचे गुणधर्म वनस्पतींच्या वाढीवर परिणाम करतात
१. पीक आच्छादन (Cover Crops) जंगलातील कार्बन मातीमध्ये मिसळून लवकर तयार करण्यासाठी जिवंत पिकांचे मातीला आच्छादन ही एक प्रभावी पद्धत आहे. यामुळे अतिरिक्त उत्पन्न मिळण्याबरोबरच मातीचे आरोग्य सुधारते. जिवंत पिके…
०३. मातीच्या आरोग्याचे महत्त्व आणि मातीशी संबंधित सध्याच्या चिंता
जागतिक स्तरावर तसेच भारतातही शेतीमध्ये अनेक तांत्रिक प्रगती झाल्या आहेत. तथापि, आज पर्यावरणाच्या तुलनेत कृषी उत्पादन प्रणालींची शाश्वतता ही एक मोठी चिंता आहे. माती आणि पीक व्यवस्थापन पद्धती माती प्रक्रिया…
०२. नैसर्गिक शेती – तत्वे, संकल्पना आणि घटक
प्रस्तावना भारत आणि इतर देशांतील शेतकरी समुदाय गंभीर पर्यावरणीय आणि आर्थिक संकटांचा सामना करत आहेत. या आव्हानांवर मात करण्यासाठी, स्थानिक संसाधनांचा आणि नैसर्गिक प्रक्रियांचा प्रभावी वापर करून पर्यावरणपूरक तत्त्वांवर आधारित…